Ασφάλεια στο
εργαστήριο Φυσικών Επιστημών
Τελευταία ενημέρωση στις 22/01/2009
Σύνοψη οδηγιών ασφαλείας για το σχολικό εργαστήριο φυσικών επιστημών, από το Ν. Παπασταματίου (πηγή: ΠΑΝΕΚΦΕ)
Η χρήση Σχημάτων και Χρωμάτων στην Σήμανση Ασφαλείας
Γεωμετρικό Σχήμα Σημασία ή Σκοπός Οδηγίες (ενδείξεις και διευκρινίσεις) Απαγορευτικό σήμα Αποφύγετε επικίνδυνες πράξεις Προειδοποιητικό σήμα Προσοχή, προφυλακτικά μέτρα, έλεγχος Σήμα Υποχρέωσης Συγκεκριμένη συμπεριφορά - Υποχρέωση χρήσης ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού Υλικό και εξοπλισμός καταπολέμησης πυρκαγιάς Αναγνώριση και εντοπισμός Σήμα διάσωσης ή βοήθειας Πόρτες, έξοδοι, διαδρομή, υλικά, θέσεις
Α. Σήματα Απαγόρευσης Απαγορεύεται η είσοδος στους μη έχοντες ειδική άδεια
Απαγορεύεται η κατάσβεση με νερό
Απαγορεύεται η διέλευση πεζών
Β. Σήματα Προειδοποίησης Ακτινοβολία Laser
Κίνδυνος Ηλεκτροπληξίας (Υψηλή τάση)
Βιολογικός Κίνδυνος
Κίνδυνος Παραπατήματος
Χαμηλές θερμοκρασίες
Διαβρωτικές ύλες
Εκρηκτικές ύλες
Βλαβερές ή ερεθιστικές ύλες
Αναφλέξιμες ύλες
Γ. Σήματα Υποχρέωσης Γενική Υποχρέωση
Υποχρεωτική χρήση προστασίας ακοής
Υποχρεωτική προστασία σώματος
Υποχρεωτική χρήση αναπνευστικής μάσκας
Υποχρεωτική ατομική προστασία έναντι πτώσεων
Δ. Σήματα διάσωσης ή βοήθειας Οδός/ Έξοδος κινδύνου
Πρώτες βοήθειες
Οδός/ Έξοδος κινδύνου
Πλύση ματιών
Τηλέφωνο για διάσωση και πρώτες βοήθειες
Θάλαμος καταιονισμού ασφαλείας
Φορεί
Ε. Σήματα που αφορούν πυροσβεστικό υλικό ή εξοπλισμό Πυροσβεστήρας
Επισήμανση Επικίνδυνων Χημικών Ουσιών
Σύμβολο Κινδύνου Ενδείξεις κινδύνου Xn | Xi Βλαβερό | Ερεθιστικό
Harmful | IrritantC Διαβρωτικό
CorrosiveT | T+ Τοξικό | Πολύ τοξικό
Toxic | Very toxicF | F+ Πολύ εύφλεκτο | Εξαιρετικά εύφλεκτο
Highly or Extremely FlammableE Εκρηκτικό
ExplosiveO Οξειδωτικό
OxidizingN Επικίνδυνο για το Περιβάλλον
Dangerous for the environmentΠαραδείγματα Ταξινόμησης & Επισήμανσης Χημικής Ουσίας
Επισήμανση
Όρια συγκέντρωσης
R: 10-23-34-50 S: (1/2-)9-16-26-36/37/39-45-61
C > 5% T; R 23-34 0,5% < C < 5% Xn; R 20-36/37/38
Επισήμανση
Όρια συγκέντρωσης
R: 34-50 S: (1/2-)26-36/37/39-45-61
C > 25% C; N; R 34-50 10% < C < 25% C; R 34 5% < C < 10% Xi; R 36/37/38 Φράσεις Ασφαλούς Χρήσης (Φράσεις S)
S1. Να φυλάσσεται κλειδωμένο
S2. Μακριά από παιδιά
S3. Να φυλάσσεται σε δροσερό μέρος
S4. Μακριά από κατοικημένους χώρους
S5. Να διατηρείται το περιεχόμενο μέσα σε…
S6. Να διατηρείται σε ατμόσφαιρα…
S7. To δοχείο να διατηρείται ερμητικά κλεισμένο
S8. Το δοχείο να προστατεύεται από την υγρασία
S9. Το δοχείο να διατηρείται σε καλά αεριζόμενο μέρος
S12. Μη διατηρείτε το δοχείο ερμητικά κλεισμένο
S13. Μακριά από τρόφιμα, ποτά και ζωοτροφές
S14. Μακριά από…
S15. Μακριά από θερμότητα
S16. Μακριά από πηγές ανάφλεξης - Απαγορεύεται το κάπνισμα
S17. Μακριά από καύσιμα υλικά
S18. Χειριστείτε και ανοίξτε το δοχείο προσεκτικά
S20. Μην τρώτε ή πίνετε όταν το χρησιμοποιείτε
S21. Μην καπνίζετε όταν το χρησιμοποιείτε
S22. Μην αναπνέετε την σκόνη
S23. Μην αναπνέετε αέρια/αναθυμιάσεις/ατμούς/εκνεφώματα
S24. Αποφεύγετε την επαφή με το δέρμα
S25. Αποφεύγετε την επαφή με τα μάτια
S26. Σε περίπτωση επαφής με τα μάτια πλύνετέ τα αμέσως με άφθονο νερό και ζητήστε αμέσως ιατρική συμβουλή
S27. Αφαιρέστε αμέσως όλα τα ενδύματα που έχουν μολυνθεί
S28. Σε περίπτωση επαφής με το δέρμα πλύνετέ τα αμέσως με…
S29. Μην αδειάζετε το υπόλοιπο του περιεχόμενου στην αποχέτευση
S30. Ποτέ μην προσθέτετε νερό στο προϊόν αυτό
S33. Λάβετε προστατευτικά μέτρα έναντι ηλεκτροστατικών εκκενώσεων
S35. Το υλικό και ο περιέκτης του πρέπει να διατεθούν με ασφαλή τρόπο
S36. Να φοράτε κατάλληλη προστατευτική ενδυμασία
S37. Να φοράτε κατάλληλα γάντια
S38. Σε περίπτωση ανεπαρκούς αερισμού, χρησιμοποιείτε κατάλληλη αναπνευστική συσκευή
S39. Χρησιμοποιείτε συσκευή προστασίας ματιών / προσώπου
S40. Για τον καθαρισμού του δαπέδου και όλων των αντικειμένων που έχουν μολυνθεί από το υλικό αυτό χρησιμοποιείτε…
S41. Σε περίπτωση πυρκαγιάς και/ή έκρηξης μην αναπνέετε τους καπνούς
S42. Κατά τη διάρκεια υποκαπνισμού / ψεκάσματος χρησιμοποιείτε αναπνευστική συσκευή
S43. Σε περίπτωση πυρκαγιάς χρησιμοποιείτε… (ακριβές είδος μέσων πυρόσβεσης. Εάν το νερό αυξάνει τον κίνδυνο προστίθεται: "Μην χρησιμοποιείτε ποτέ νερό")
S45. Σε περίπτωση ατυχήματος ή αν αισθανθείτε αδιαθεσία ζητήστε αμέσως ιατρική συμβουλή
S46. Σε περίπτωση κατάποσης ζητήστε αμέσως ιατρική συμβουλή και δείξτε αυτό το δοχείο ή την ετικέτα
S47. Να διατηρείται σε θερμοκρασία που δεν υπερβαίνει τους … C
S48. Να διατηρείται υγρό με…
S49. Διατηρείται μόνο μέσα στο αρχικό δοχείο
S50. Να μην αναμειχθεί με…
S51. Να χρησιμοποιείται μόνο σε καλά αεριζόμενο χώρο
S52. Δεν συνίσταται η χρήση σε ευρείες επιφάνειες σε εσωτερικούς χώρους
S53. Αποφεύγετε την έκθεση - εφοδιαστείτε με τις ειδικές οδηγίες πρίνα από την χρήση
S56. Το υλικό αυτό και ο περιέκτης του να εναποτεθούν σε χώρο συλλογής επικίνδυνων ή ειδικών αποβλήτων
S57. Να χρησιμοποιηθεί το κατάλληλο περίβλημα για να αποφευχθεί μόλυνση του περιβάλλοντος
S59. Ζητήστε πληροφορίες από τον παραγωγό / προμηθευτή για ανάκτηση / ανακύκλωση
S60. Το υλικό και ο περιέκτης του να θεωρηθούν κατά την διάθεσή τους επικίνδυνα απόβλητα
S61. Αποφύγετε τη διάθεσή του στο περιβάλλον. Συμβουλευτείτε τις ειδικές οδηγίες/δελτίο δεδομένων ασφαλείας
S62. Σε περίπτωση κατάποσης να μην προκληθεί εμετός: ζητήστε αμέσως ιατρική συμβουλή και δείξτε του αυτό το δοχείο ή την ετικέτα
S63. Σε περίπτωση ατυχήματος λόγω εισπνοής: απομακρύνετε το θύμα από το μολυσμένο χώρο και αφήστε το να ηρεμίσει
S64. Σε περίπτωση κατάποσης, ξεπλύνετε το στόμα με νερό (μόνο εφόσον το θύμα διατηρεί τις αισθήσεις του)Φράσεις Ειδικών Κινδύνων (Φράσεις R)
R1. Εκρηκτικό σε ξηρή κατάσταση
R2. Κίνδυνος έκρηξης από κρούση, τριβή, φωτιά ή άλλες πηγές ανάφλεξης
R3. Πολύ μεγάλος κίνδυνος έκρηξης από κρούση, τριβή, φωτιά ή άλλες πηγές ανάφλεξης
R4. Σχηματίζει πολύ ευαίσθητες εκρηκτικές μεταλλικές ενώσεις
R5. Θέρμανση μπορεί να προκαλέσει έκρηξη
R6. Εκρηκτικό σε επαφή ή χωρίς επαφή με τον αέρα
R7. Μπορεί να προκαλέσει πυρκαγιά
R8. Η επαφή με καύσιμο υλικό μπορεί να προκαλέσει πυρκαγιά
R9. Εκρηκτικό όταν αναμιχθεί με καύσιμα υλικά
R10. Εύφλεκτο
R11. Πολύ εύφλεκτο
R12. Εξαιρετικά εύφλεκτο
R14. Αντιδρά βίαια με νερό
R15. Σε επαφή με το νερό εκλύει εξαιρετικά εύφλεκτα αέρια
R16. Εκρηκτικό όταν αναμιχθεί με οξειδωτικές ουσίες
R17. Αυτοαναφλέγεται στον αέρα
R18. Κατά την χρήση μπορεί να σχηματίσει εύφλεκτα / εκρηκτικά μείγματα ατμού - αέρος
R19. Μπορεί να σχηματίσει εκρηκτικά υπεροξείδια
R20. Βλαβερό όταν εισπνέεται
R21. Βλαβερό σε επαφή με το δέρμα
R22. Βλαβερό σε περίπτωση κατάποσης
R23. Τοξικό όταν εισπνέεται
R24. Τοξικό σε επαφή με το δέρμα
R25. Τοξικό σε περίπτωση κατάποσης
R26. Πολύ Τοξικό όταν εισπνέεται
R27. Πολύ Τοξικό σε επαφή με το δέρμα
R28. Πολύ Τοξικό σε περίπτωση κατάποσης
R29. Σε επαφή με το νερό ελευθερώνονται τοξικά αέρια
R30. Κατά την χρήση γίνεται πολύ εύφλεκτο
R31. Σε επαφή με οξέα ελευθερώνονται τοξικά αέρια
R32. Σε επαφή με οξέα ελευθερώνονται πολύ τοξικά αέρια
R33. Κίνδυνος αθροιστικών επιδράσεων
R34. Προκαλεί εγκαύματα
R35. Προκαλεί σοβαρά εγκαύματα
R36. Ερεθίζει τα μάτια
R37. Ερεθίζει το αναπνευστικό σύστημα
R38. Ερεθίζει το δέρμα
R39. Κίνδυνος πολύ σοβαρών μόνιμων επιδράσεων
R40. Πιθανοί κίνδυνοι μόνιμων επιδράσεων
R41. Κίνδυνος σοβαρών οφθαλμικών βλαβών
R42. Μπορεί να προκαλέσει ευαισθητοποίηση όταν εισπνέεται
R43. Μπορεί να προκαλέσει ευαισθητοποίηση σε επαφή με το δέρμα
R44. Κίνδυνος έκρηξης αν θερμανθεί υπό περιορισμό
R45. Μπορεί να προκαλέσει καρκίνο
R46. Μπορεί να προκαλέσει κληρονομικές γενετικές βλάβες
R48. Κίνδυνος σοβαρής βλάβης της υγείας ύστερα από παρατεταμένη έκθεση
R49. Μπορεί να προκαλέσει καρκίνο όταν εισπνέεται
R50. Πολύ τοξικό για τους υδρόβιους οργανισμούς
R51. Τοξικό για τους υδρόβιους οργανισμούς
R52. Βλαβερό για τους υδρόβιους οργανισμούς
R53. Μπορεί να προκαλέσει μακροχρόνιες δυσμενείς επιπτώσεις στο υδάτινο περιβάλλον
R54. Τοξικό για την χλωρίδα
R55. Τοξικό για την πανίδα
R56. τοξικό για τους οργανισμούς του εδάφους
R57. Τοξικό για τις μέλισσες
R58. Μπορεί να προκαλέσει μακροχρόνιες δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον
R59. Επικίνδυνο για τη στιβάδα του όζοντος
R60. Μπορεί να εξασθενίσει τη γονιμότητα
R61. Μπορεί να βλάψει το έμβρυο κατά την διάρκεια της κύησης
R62. Πιθανός κίνδυνος για εξασθένιση της γονιμότητας
R63. Πιθανός κίνδυνος δυσμενών επιδράσεων στο έμβρυο κατά τη διάρκεια της κύησης
R64. Μπορεί να βλάψει τα βρέφη που τρέφονται με μητρικό γάλα
R65. Βλαβερό: μπορεί να προκαλέσει βλάβη στους πνεύμονες σε περίπτωση κατάποσης
R66. Παρατεταμένη έκθεση μπορεί να προκαλέσει ξηρότητα δέρματος ή σκάσιμο
R67. Η εισπνοή ατμών μπορεί να προκαλέσει υπνηλία και ζάληΓενικά περί Πυρασφάλειας, Πυροπροστασίας
Η έναρξη μιας πυρκαγιάς οφείλεται στην καύση. Η καύση είναι μια χημική αντίδραση στην οποία λαμβάνει χώρα η ραγδαία οξείδωση καυσίμου. Για την έναρξη της καύσης χρειάζονται τρία συστατικά:
Καύσιμη ύλη
Οξυγόνο (ή άλλος οξειδωτικός παράγοντας)
Θερμότητα
Τρόποι καταπολέμησης μιας πυρκαγιάς
Η καταπολέμηση μιας πυρκαγιάς μπορεί να γίνει επεμβαίνοντας με διάφορους τρόπους στα μέσα που απαιτούνται για την εκδήλωση της πυρκαγιάς. Έτσι μπορεί κανείς να επιχειρήσει τα εξής :
α) Απομάκρυνση καύσιμης ύλης
β) Αφαίρεση του Οξυγόνου (πνίξιμο)
γ) Αφαίρεση θερμότητας (ψύξη καύσιμης ύλης)Είδη και κατηγορίες Πυρκαγιών
Ανάλογα με το καιόμενο καύσιμο οι πυρκαγιές χωρίζονται κατ' αρχάς σε 4 βασικές κατηγορίες και χαρακτηρίζονται με τα γράμματα A,B,C και D όπως αναφέρεται παρακάτω. Επειδή όμως ένας μεγάλος αριθμός πυρκαγιών προέρχεται από ηλεκτρικό ρεύμα ή παρουσιάζεται σε χώρους που υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα και επομένως είναι ανάγκη να καταπολεμηθεί η πυρκαγιά πάνω ή κοντά σε ηλεκτρικές συσκευές και εγκαταστάσεις υπό τάση, καθιερώθηκε και 5η κατηγορία η E.
Κατηγορία Α
Είναι πυρκαγιές που προέρχονται από την καύση στερεών υλικών, οργανικής συνήθως συνθέσεως, στις οποίες η ανάφλεξη λαμβάνει χώρα κανονικά με σχηματισμό "τεφροανθράκων" (ξύλο, χαρτί, άχυρο, υφάσματα, διάφορα πλαστικά κ.λπ.)
Κατηγορία Β
Είναι πυρκαγιές που προέρχονται από υγρά καύσιμα ή υγροποιημένα αέρια (π.χ. αιθέρας, οινόπνευμα, βενζίνη, λάδια, λίπη κ.α).
Κατηγορία C
Είναι πυρκαγιές που προέρχονται από αέρια καύσιμα (μεθάνιο, προπάνιο, βουτάνιο, ασετυλίνη, υδρογόνο κ.λπ.)
Κατηγορία D
Είναι πυρκαγιές που οφείλονται στην καύση μετάλλων νάτριο, κάλλιο, μαγνήσιο, τιτάνιο κ.λπ.
Κατηγορία Ε
Είναι πυρκαγιές που προέρχονται από καύσιμα των προηγουμένων κατηγοριών (A,B,C,D) πάνω ή κοντά σε ηλεκτρικές συσκευές ή εγκαταστάσεις, που βρίσκονται υπό τάση.Κατασβεστικό Υλικό
Τα κυριότερα κατασβεστικά υλικά ομαδοποιούνται σε 5 κατηγορίες:
α) Το νερό
β) Οι χημικές ή ξηρές σκόνες κατάσβεσης
γ) Οι αφροί κατάσβεσης
δ) Τα ειδικά αλογονούχα υγρά και αέρια (Halon)Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται κατά την χρήση των φορητών πυροσβεστήρων, δεδομένης της μικρής σχετικά ακτίνας δράσης τους (3-10 μέτρα) και του πολύ μικρού χρόνου δράσης τους (10 - 60 s). Πρέπει επομένως το προσωπικό που θα τους χρησιμοποιήσει να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένο, ούτως ώστε να μπορέσει να τους χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά, στα πρώτα στάδια της κατάσβεσης της φωτιάς.
Στον παρακάτω πίνακα δίδονται στοιχεία και η καταλληλότητα των διαφόρων φορητών και τροχήλατων πυροσβεστήρων, ανάλογα με την κατηγορία της πυρκαγιάς που έχουμε να αντιμετωπίσουμε.Πίνακας καταλληλότητας πυροσβεστήρων
CO2 Κόνεως Αφρού Νερού Αλογονικοί Πυρκαγιά Α Μικροφωτιές Μικροφωτιές Καταπνίγουν και υγραίνουν Υγραίνουν και αποκλείουν αυτανάφλεξη Μικροφωτιές Πυρκαγιά Β, C CO2 διώχνει Ο2 Πνίγει τη φωτιά Επιπλέει, πνίγει τη φωτιά Εξαπλώνει τη φωτιά (!) Αποπνίγει Πυρκαγιά Ε CO2 μη αγώγιμο Μη αγώγιμη Αφρός αγώγιμος Αφρός αγώγιμος Υγρό/αέριο μη αγώγιμο Βεληνεκές (m) 1,5 - 3 3 - 7,5 7,5 - 10,5 9 - 15 9 - 10,5 Μέσον κατασβέσεως CO2 Σκόνη Πομφόλυγες Νερό ατμοί/αέριο Διάρκεια δράσης (s) 10 - 20 10 - 16 60 60 30 Ψύξη ΟΧΙ ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΟΧΙ Προωθητικό μέσο CO2 CO2 ή Ν2 ή Αέρας Αέρια αντιδράσεως Αέρια αντιδράσεως φυσίγγιο CO2 Αέρας ή Άζωτο Χειραντλία ή Άζωτο / αυτοπιέζει Συντήρηση Ζύγισμα ανά 6μηνο. Δοκιμές δοχείου ανά 12 έτη Ζύγισμα ανά 6μηνο. Έλεγχος πιέσεως CO2. Δοκιμή δοχείου κάθε 10 έτη Αναγόμωση κάθε χρόνο. Δοκιμή δοχείου κάθε 5 έτη Αναγόμωση κάθε χρόνο. Ζύγισμα κάθε 6μηνο. Έλεγχος πιέσεως κάθε 2μηνο Έλεγχος κάθε 6μηνο Βιβλιογραφία: Μύρων Εμμ. Μονιάκης Καθηγητής Εφαρμογών ΣΤΕΦ ΤΕΙ - Ηράκλειο 1996
